Melganzenvoet

Melganzenvoet is een plant die je gemakkelijk over het hoofd zou zien tijdens een wandeling. Hij groeit langs akkers, stoepen, braakliggende terreinen en tussen het gras in je eigen tuin. Toch is deze plant al eeuwenlang een belangrijk onderdeel van de volkskeuken, vooral als voedzaam kruid of bladgroente. Hij komt van oorsprong uit Europa en Azië, maar heeft zich wereldwijd verspreid. De meeste mensen beschouwen hem tegenwoordig als onkruid, maar wie hem kent, weet beter.

De jonge blaadjes zijn zacht van structuur en hebben een milde, ietwat nootachtige smaak. In arme tijden werd deze plant vaak als spinazie gebruikt. En niet zonder reden: het blad is rijk aan vitamines, mineralen en plantaardige eiwitten. Boeren en verzamelaars oogstten het volop als aanvulling op het dagelijks menu. Tegenwoordig wint het plantje weer aan populariteit, vooral onder liefhebbers van wildplukken en natuurlijke voeding.

Wat melganzenvoet bijzonder maakt, is dat het zo’n veelzijdige toepassing heeft. Je kunt het eten, gebruiken als geneeskruid, drogen voor later, of zelfs in je eigen tuin kweken. Het groeit snel, vraagt weinig verzorging, en levert veel op in korte tijd. Wie eenmaal weet waar hij op moet letten, herkent het plantje met zijn witte poederige bladonderkant en grijsgroene kleur moeiteloos in het veld.

Het is dus meer dan een vergeten plant. Het is een oude bekende die opnieuw ontdekt wordt. Niet alleen door hobbykoks, maar ook door herboristen en tuiniers die op zoek zijn naar sterke, eetbare gewassen. In deze tekst nemen we een kijkje in de wereld van melganzenvoet: van gebruik tot bewaren, van geneeskracht tot alternatieven.

Hoe gebruiken?

De bladeren kun je rauw eten, maar doorgaans worden ze eerst even geblancheerd of gestoofd. In de volkskeuken werden ze traditioneel gebruikt zoals spinazie: in stamppotten, bij aardappelen of door een omelet. Ook in hartige taarten komt de zachte smaak goed tot zijn recht, vooral in combinatie met ui, knoflook of een snufje nootmuskaat.

In salades gebruik je bij voorkeur de jonge blaadjes. Die zijn nog mals en hebben een subtiele, bijna frisse smaak. Meng ze met veldsla, wat fijngehakte walnoten en een mosterd-honing dressing. Zo krijg je een salade die niet alleen gezond is, maar ook verrassend van smaak. Eventueel kun je er wat zachte geitenkaas aan toevoegen voor extra romigheid.

In soepen kun je melganzenvoet als groente toevoegen vlak voor het serveren. Door de korte kooktijd blijven de voedingsstoffen grotendeels behouden. Denk aan een lichte lentesoep met prei, wortel, peterselie en melganzenvoet, afgewerkt met een kneepje citroen. Ook in groentebouillon of een stevige bonensoep werkt het blad als smaakvolle aanvulling.

Wie graag experimenteert, kan de zaden roosteren en gebruiken als topping voor yoghurt of pap. De zaadjes lijken een beetje op die van quinoa en hebben een knapperige structuur. Ze geven een nootachtig accent aan zowel zoete als hartige gerechten.

Medicinale toepassingen

Melganzenvoet werd vroeger veel ingezet bij spijsverteringsklachten. Het blad zou de maag kalmeren en winderigheid tegengaan. In de volksgeneeskunde werden theeën van het blad gezet tegen misselijkheid, lichte buikpijn en een opgeblazen gevoel. Dit komt vermoedelijk door de bitterstoffen en etherische oliën die van nature in het blad aanwezig zijn.

Daarnaast werd het ook gebruikt als uitwendig middel. Een papje van geplet blad, gemengd met een beetje water of olie, zou verlichting bieden bij huidirritaties, insectenbeten en lichte ontstekingen. Vooral op het platteland was dit een toegankelijke remedie, omdat de plant vrijwel overal groeide.

Sommige herboristen schrijven melganzenvoet ook een reinigende werking toe. Het zou bijdragen aan het afvoeren van afvalstoffen via de nieren en licht vochtafdrijvend werken. Let wel: dit soort toepassingen zijn gebaseerd op traditionele kennis en niet altijd wetenschappelijk onderbouwd. Raadpleeg altijd een arts bij medische klachten.

Melganzenvoet bewaren

Verse melganzenvoet is het lekkerst als je hem direct na het plukken verwerkt. Toch kun je het blad enkele dagen bewaren in de groentelade van je koelkast. Wikkel de blaadjes in een licht vochtige doek of bewaar ze in een luchtdichte doos met een velletje keukenpapier onderin. Zo blijven ze fris, en slap worden wordt vertraagd.

Je kunt ook de stengels in een glas water zetten, zoals je met peterselie zou doen. Dek de bovenkant dan af met een los plastic zakje of een bijenwasdoek. Zet het geheel in de koelkast. Zo blijft het blad enkele dagen goed bruikbaar, vooral voor salades en stoven.

Wil je het langer bewaren, dan is invriezen of drogen de beste optie. Beide methoden behouden veel van de smaak en voedingswaarde, en maken het mogelijk om het hele jaar door van deze wilde groente te genieten.

Invriezen

Om melganzenvoet in te vriezen, begin je met het goed wassen van het blad. Laat het vervolgens uitlekken of dep het voorzichtig droog met een theedoek. Blancheer het blad daarna kort: ongeveer één tot anderhalve minuut in kokend water, gevolgd door direct afkoelen in ijswater. Zo behoud je de kleur en structuur beter.

Laat het geblancheerde blad goed uitlekken. Je kunt het vervolgens losjes op een bakplaat leggen en eerst ‘voorvriezen’. Daarna doe je het over in een diepvrieszak of bakje. Vergeet niet de datum erop te zetten. In de vriezer blijft melganzenvoet tot acht maanden houdbaar.

Bij gebruik hoef je het blad niet eerst te ontdooien. Voeg het direct toe aan warme gerechten zoals soep of roerbakschotels. Wil je het voor salades gebruiken, laat het dan rustig ontdooien in een vergiet, zodat overtollig vocht weg kan lopen.

Drogen

Melganzenvoet drogen is eenvoudig en effectief. Pluk het blad op een droge dag, bij voorkeur in de ochtend als het dauw is verdampt. Was het voorzichtig en dep droog. Spreid het vervolgens uit op een schone doek of op een droogrek in een goed geventileerde ruimte, uit de zon.

Je kunt het blad ook bundelen tot kleine bosjes en ondersteboven ophangen in een warme ruimte. Zorg dat de lucht kan circuleren en dat het niet te vochtig is, anders kan er schimmel ontstaan. Na ongeveer een week zijn de blaadjes bros en kruimelig.

Bewaar het gedroogde blad in een glazen pot met goed sluitend deksel. Zet de pot op een donkere, koele plek. Zo blijft het blad tot een jaar houdbaar. Je kunt het gebruiken als smaakmaker in kruidenmengsels, of verkruimelen over warme gerechten.

Melganzenvoet kweken

Melganzenvoet is verrassend eenvoudig zelf te kweken. Hij groeit uit zaad dat je direct in de volle grond kunt zaaien, vanaf april tot en met juli. Kies een zonnige plek met goed doorlatende grond. Je hoeft niet veel te bemesten, de plant redt zich prima in arme grond.

Zaai de zaden dun in rijtjes, en dek ze licht af met aarde. Houd de grond vochtig tot de eerste kiemblaadjes verschijnen, meestal binnen tien dagen. Dun de plantjes later uit op ongeveer twintig centimeter afstand, zodat ze zich goed kunnen ontwikkelen.

Je kunt melganzenvoet ook prima in een pot op het balkon of op de vensterbank kweken. Kies een ruime pot, gebruik potgrond met wat zand erdoor, en geef regelmatig water. Zorg dat de pot voldoende drainagegaten heeft zodat overtollig water weg kan.

De oogst kan beginnen zodra de plant zo’n twintig centimeter hoog is. Je knipt de jonge toppen af met een schaar. Deze blijven doorgroeien, zodat je meerdere keren kunt oogsten uit dezelfde plant. Vooral in de vroege zomer is het blad het lekkerst.

Laat je een paar planten doorschieten, dan kun je ook zelf zaad winnen. Laat de bloemen uitbloeien en verzamel de kleine, zwarte zaadjes als ze droog zijn. Zo heb je elk jaar opnieuw gratis zaaigoed voor eigen gebruik of om te delen.

Alternatieven

Als je geen melganzenvoet kunt vinden, zijn er prima alternatieven. Spinazie is qua smaak en structuur het meest verwant. Je kunt het gebruiken in vrijwel dezelfde gerechten: gekookt, in stoofschotels, of als vulling voor hartige taarten en wraps.

Ook jonge bladeren van bieten (snijbiet) zijn geschikt als vervanger. Ze hebben iets meer kleur en een iets andere textuur, maar kunnen dezelfde rol vervullen. Vooral als je het blad stoof of roerbakt, merk je nauwelijks verschil in mondgevoel.

In salades kun je melganzenvoet vervangen door veldsla of postelein. Beide hebben een zachte, frisse smaak en mengen goed met andere bladgroenten. Ze zijn ook gemakkelijk zelf te kweken, net als melganzenvoet.

Melganzenvoet zelf is weer een goed alternatief voor moeilijk verkrijgbare bladgroenten als amarant of quinoa-blad. In gerechten uit Midden-Amerika of Azië waar deze bladeren gevraagd worden, kun je melganzenvoet gerust inzetten.

Tot slot kun je ook raapsteel gebruiken als je geen melganzenvoet hebt. De smaak is iets pittiger, maar de bladstructuur en bereidingsmogelijkheden zijn nagenoeg gelijk. Zeker in stoofpotten en eiergerechten is het een uitstekende vervanger.