Duizendblad

Duizendblad is een van die planten die je misschien wel eens hebt zien bloeien langs een berm of in een veld, zonder precies te weten wat het was. Het is een vaste plant met fijne, geveerde blaadjes en schermvormige bloeiwijzen die kunnen variëren van wit tot roze. Wat veel mensen niet weten, is dat deze plant een lange geschiedenis heeft als geneeskruid, en ook in de keuken is het verrassend bruikbaar. Er zit veel kracht in zo’n ogenschijnlijk bescheiden kruid.

In de volksmond staat duizendblad bekend als een EHBO-kruid uit de natuur. En dat is niet zomaar: al sinds de oudheid wordt het ingezet om wonden te stelpen en de spijsvertering te bevorderen. De naam komt van de fijne structuur van de bladeren, die zo fijn zijn vertakt dat ze bijna als een tapijt aanvoelen. In de natuur vind je het vaak op voedselarme gronden, waar het zijn plek vindt tussen andere wilde kruiden en bloemen.

Voor mij is duizendblad een van die planten waar je elk jaar weer naar uitkijkt. Het groeit vanzelf op allerlei plekken in de tuin, tussen stoeptegels, in de border, en zelfs in een pot op het balkon. Je hoeft er weinig voor te doen. En toch levert het iets op dat je zowel in de keuken als in de huisapotheek kunt gebruiken. Dat maakt het tot een waardevol kruid dat echt een plek verdient in iedere tuin.

Door het hele jaar heen vind ik manieren om het te gebruiken. In het voorjaar snijd ik de jonge scheuten voor in salades. In de zomer droog ik bloeiende toppen voor later gebruik. En in de herfst stop ik wat in de vriezer, zodat ik ook in de winter wat achter de hand heb. Duizendblad is zo’n plant waarvan je het gevoel krijgt dat de natuur altijd iets voor je in petto heeft.

Hoe gebruiken?

Je kunt Duizendblad op verschillende manieren gebruiken in de keuken. De jonge blaadjes hebben een licht bittere, kruidige smaak die goed combineert met andere voorjaarskruiden. In een simpele salade met veldsla en radijs geeft het net dat beetje pit. Ook door zelfgemaakte kruidenboter, fijngehakt en gemengd met zachte roomboter, komt de smaak goed tot zijn recht.

Sommige mensen maken er een kruidige thee van, vooral bij koude dagen of als je een opgeblazen gevoel hebt. De gedroogde blaadjes zijn dan ideaal. Voeg er eventueel wat munt aan toe voor een frissere smaak. In een groentesoep kun je het net voor het opdienen toevoegen, zodat het z’n geur behoudt. Let er wel op dat je niet te veel gebruikt, want de smaak is uitgesproken.

Duizendblad past ook goed in omeletten of kruidenpannenkoeken. Snijd het dan fijn en meng het met andere kruiden zoals peterselie, bieslook en dille. In combinatie met ei komt het aroma mooi naar voren. Je kunt het ook toevoegen aan bouillon of als basis gebruiken voor een kruidenazijn.

Zelf voeg ik het graag toe aan stoofgerechten met lamsvlees of wild. In combinatie met rozemarijn en tijm geeft het een diepe, aardse smaak die goed past bij langzaam gegaarde gerechten. Duizendblad combineert ook verrassend goed met citroen of sinaasappel in een marinade.

Medicinale toepassingen

Duizendblad staat al eeuwen bekend als een plant met geneeskrachtige eigenschappen. Het werd gebruikt door de oude Grieken en Romeinen, vooral om wonden te stelpen en bloedingen te stoppen. Tot op de dag van vandaag wordt het in de kruidengeneeskunde geprezen vanwege de bloedstelpende werking. Een verse pleister van gekneusde bladeren helpt bij kleine snijwonden of schaafwonden.

Daarnaast heeft duizendblad een verzachtende werking op de spijsvertering. Een thee van de gedroogde bloemen en bladeren wordt vaak gedronken bij een opgeblazen gevoel, winderigheid of lichte krampen. Ook vrouwen met menstruatieklachten gebruiken het soms, omdat het kan helpen de cyclus te reguleren en pijn te verlichten.

Verder is bekend dat het kruid zweetafdrijvend werkt. Bij een opkomende verkoudheid of griep kan een warme infusie met duizendblad helpen om het lichaam te ondersteunen bij het afvoeren van afvalstoffen. De plant bevat onder andere looistoffen, bitterstoffen, flavonoïden en etherische olie, die allemaal bijdragen aan de werking.

Duizendblad bewaren

Als je duizendblad vers hebt geoogst, is het belangrijk om het goed te bewaren. De blaadjes verwelken snel, dus je kunt ze het beste meteen verwerken of binnen een dag gebruiken. Leg ze in een vochtige doek in de groentela van de koelkast om ze een dag of twee vers te houden.

Je kunt de stelen ook in een glas water zetten, net als bij peterselie. Zet het glas dan op een koele plek, uit de zon. Zo blijft het kruid tot wel drie dagen bruikbaar. Voor langere bewaring zijn invriezen of drogen betere opties.

Als je vaak met kruiden werkt, is het handig om standaard een voorraadje in te vriezen of te drogen. Dan heb je ook in de winter altijd wat achter de hand. Zo haal je meer uit één oogst.

Invriezen

Duizendblad invriezen is eenvoudig en doeltreffend. Je kunt de jonge blaadjes wassen, goed laten uitlekken en fijnsnijden. Verdeel ze in porties en doe ze in diepvriesdoosjes of diepvrieszakjes. Een andere manier is het invriezen in ijsblokjesvormen met een beetje water of olijfolie. Zo kun je gemakkelijk een blokje toevoegen aan een soep of saus.

Let erop dat je het kruid niet helemaal platdrukt bij het verpakken. Een beetje lucht tussen de blaadjes helpt om ze mooi van elkaar te kunnen scheiden bij gebruik. Je kunt duizendblad zo tot ongeveer zes maanden bewaren in de vriezer.

Bij het gebruik hoef je het niet te ontdooien. Voeg het gewoon bevroren toe aan warme gerechten. In koude bereidingen verliest het wel wat structuur, maar de smaak blijft behouden.

Drogen

Om duizendblad te drogen, knip je de stelen af met bloem en blad als het droog weer is. Hang ze in kleine bosjes op een luchtige, schaduwrijke plek. Binnen één tot twee weken zijn ze volledig droog. Je kunt ze dan verkruimelen en bewaren in een afgesloten pot.

Een alternatief is drogen in een voedseldroger of op lage stand in de oven. Zet de ovendeur dan een stukje open zodat vocht kan ontsnappen. Let erop dat het kruid z’n kleur en geur behoudt. Bewaar het gedroogde kruid op een donkere, droge plek in een glazen pot of blik.

Gedroogd blijft het maandenlang goed, zolang je het beschermt tegen vocht en licht. Gebruik het in thee, kruidenmengsels of om bouillon op smaak te brengen. De geur is intens, dus gebruik met mate.

Zelf kweken

Duizendblad kweken is eenvoudig en geschikt voor zowel tuin als balkon. Het groeit goed in arme, goed doorlatende grond. Kies een plek in de zon of halfschaduw. Je kunt het planten in borders, tussen stenen of in een pot op de vensterbank. In de volle grond breidt het zich snel uit.

Je kunt zaaien vanaf april, direct in de volle grond of voorzaaien in potjes binnen. Bedek het zaad licht met aarde, druk aan en houd het licht vochtig. Na twee weken verschijnen de eerste blaadjes. Je kunt de plant dan uitplanten op zo’n dertig centimeter afstand van elkaar.

Duizendblad houdt van droogte en heeft weinig mest nodig. Geef liever af en toe een flinke plens water dan dagelijks een beetje. Te rijke grond zorgt voor veel blad en weinig geurige bloemen. Snoei uitgebloeide stengels om nieuwe bloei te stimuleren.

In de winter sterft het blad af, maar de wortel overleeft en loopt in het voorjaar weer uit. Je kunt dan de eerste jonge blaadjes oogsten. Ook in potten overleeft het prima, zolang je het beschermt tegen strenge vorst.

Vermeerdering kan ook via wortelstekken of door het scheuren van de plant in het voorjaar. Zo kun je eenvoudig uitbreiden of delen met anderen. Duizendblad is een dankbare plant die jaren meegaat.

Alternatieven

Als je geen duizendblad in huis hebt, zijn er gelukkig alternatieven. Voor de smaak kun je denken aan kervel, peterselie of jonge selderijbladeren. Deze hebben ook een licht kruidige, frisse toets die goed past in salades en soepen.

Bij geneeskundig gebruik wordt soms kamille, weegbree of bijvoet als alternatief genoemd. Deze kruiden hebben vergelijkbare verzachtende of stimulerende eigenschappen en worden ook vaak gebruikt in traditionele kruidengeneeskunde.

Duizendblad zelf kan ook een vervanger zijn voor andere kruiden. In recepten waar bijvoorbeeld dragon of munt staat, kun je het proberen als spannend alternatief. Gebruik wel minder, want de smaak is uitgesproken.

Ook voor decoratief gebruik in wildboeketten of als randplant in de tuin is het een alternatief voor bijvoorbeeld boerenwormkruid of ijzerhard. Het combineert mooi met andere wilde bloemen en trekt insecten aan.

Tot slot is duizendblad een prima aanvulling in zelfgemaakte kruidenmengsels. In combinatie met rozemarijn, tijm, salie en bonenkruid geeft het een krachtige smaak aan stoofpotten of gebakken aardappelen. Mits gedoseerd, want een beetje is al genoeg.