Hartnoot is een vergeten nootsoort die langzaam weer zijn weg terugvindt in de Nederlandse tuinen en keukens. Deze bijzondere noot komt oorspronkelijk uit Japan, waar hij bekendstaat als Juglans ailantifolia. De boom zelf lijkt sterk op de walnoot, maar de vrucht heeft een geheel eigen karakter. Hartnoten groeien in trossen van drie tot vijf en zijn herkenbaar aan hun wat langwerpige, puntige vorm. De noot binnenin is stevig, licht gekleurd en bijzonder rijk van smaak.
Wie hartnoot eenmaal geproefd heeft, herkent meteen de zachte zoetheid en de lichte bitterheid die samen zorgen voor een uitgesproken aroma. Het is een noot met een volle, complexe smaak die ergens tussen walnoot en pecannoot in zit. Je kunt ze rauw eten, maar ze komen pas echt tot hun recht als je ze droogt, roostert of verwerkt in warme gerechten. In Japan worden ze traditioneel gebruikt in zoete lekkernijen en zelfs in hartige stoofschotels.
Wat deze noot ook bijzonder maakt, is dat hij goed gedijt in ons klimaat. De boom is winterhard, stelt weinig eisen aan de bodem en geeft al na een paar jaar vruchten. Voor mensen die graag zelfvoorzienend willen leven of gewoon van bijzondere planten houden, is de hartnoot een uitstekende keuze. Zeker omdat hij jarenlang blijft produceren, zonder veel onderhoud.
Daarbij komt nog dat hartnoot niet alleen lekker is, maar ook nog eens voedzaam. Hij zit vol gezonde vetzuren, eiwitten, vitaminen en mineralen. De noot is dus niet alleen een smaakmaker in de keuken, maar ook een waardevolle aanvulling op een gezond voedingspatroon.
Hoe gebruiken?
Hartnoot leent zich voor allerlei culinaire toepassingen. De eenvoudigste manier is om de noten te kraken en direct te eten. De smaak is dan puur, vol en een beetje romig. Net als bij walnoten kun je ze ook grof hakken en gebruiken in salades. Vooral in herfstige salades met geitenkaas, geroosterde pompoen en veldsla komt de smaak goed tot zijn recht. Een handvol gehakte hartnoot bovenop geeft dan net dat beetje extra.
Ook in soepen doet hartnoot het verrassend goed. In romige groentesoepen zoals pompoen- of pastinaaksoep geeft een klein beetje hartnoot een subtiele, nootachtige ondertoon. Rooster ze eerst kort in een droge pan en hak ze daarna fijn. Door het warme aroma vormen ze een mooie tegenhanger van zachte groenten.
In gebak is de hartnoot bijna niet te overtreffen. Denk aan kruidige taarten, brownies of koekjes waarin je normaal walnoten zou gebruiken. Hartnoot geeft een meer uitgesproken, karakteristieke smaak die vooral goed past bij chocolade, kaneel en kruidnagel. Ook in zelfgemaakte granola of mueslirepen komt deze noot prachtig uit de verf.
Tot slot kun je van hartnoot ook een soort plantaardige room maken. Door ze te weken, fijn te malen en te mengen met een beetje water en citroensap, krijg je een romige substantie die je kunt gebruiken in sauzen, spreads of zelfs als alternatief voor roomkaas. De mogelijkheden zijn eindeloos als je eenmaal gewend bent aan de rijke smaak.
Medicinale toepassingen
Hartnoot staat niet alleen bekend om zijn smaak, maar ook om zijn bijzondere gezondheidsvoordelen. Net als andere noten bevat deze noot veel onverzadigde vetzuren die een gunstig effect hebben op het cholesterolgehalte. Vooral alfa-linoleenzuur, een omega 3-vetzuur, draagt bij aan een gezonde hartfunctie. Dat maakt de noot aantrekkelijk voor mensen die hun hart- en bloedvaten willen ondersteunen op een natuurlijke manier.
Daarnaast bevat de noot antioxidanten, zink, selenium en magnesium. Deze stoffen helpen het lichaam beschermen tegen vrije radicalen en ondersteunen het immuunsysteem. Mensen met chronische vermoeidheid of verzwakte weerstand kunnen baat hebben bij een regelmatige, bescheiden inname van hartnoot.
Er zijn ook aanwijzingen dat het licht ontstekingsremmende eigenschappen heeft. In traditionele oosterse geneeswijzen wordt de noot soms gebruikt bij reumatische klachten of als versterkend middel na ziekte. Hoewel daar nog weinig wetenschappelijk onderzoek naar is, zweren sommige mensen bij de helende werking van deze boomvrucht.
Hartnoot bewaren
Verse hartnoten zijn beperkt houdbaar en moeten op de juiste manier behandeld worden om hun kwaliteit te behouden. Direct na het oogsten is het belangrijk om de buitenste groene schil te verwijderen. Deze schil kan gaan schimmelen als hij te lang blijft zitten, en dat tast de noot aan. Spoel de noten af en laat ze goed drogen op een luchtige plek, liefst uit de zon.
Als ze volledig droog zijn, kun je ze in de dop bewaren op een koele, droge en goed geventileerde plek. Bijvoorbeeld in een mand of houten kistje in de kelder of voorraadkast. Zo blijven ze makkelijk zes tot twaalf maanden goed.
Wil je ze langer bewaren, of direct verwerken? Dan kun je de noten kraken en het vruchtvlees bewaren in luchtdichte potten of diepvrieszakjes. Bewaar deze dan in de koelkast of vriezer, afhankelijk van je plannen.
Invriezen
Om hartnoot goed in te vriezen, begin je met het kraken van de noten. Haal het vruchtvlees uit de dop en verwijder zoveel mogelijk vliesjes. Verdeel de noten in porties van bijvoorbeeld vijftig gram en verpak ze luchtdicht. Gebruik hiervoor diepvrieszakjes of bakjes die goed afsluiten.
Schrijf altijd de datum op het zakje of bakje, zodat je weet hoe lang het erin zit. In de vriezer blijft het ongeveer negen maanden goed, zonder smaakverlies. Na het ontdooien kun je ze direct gebruiken in je gerechten. Laat ze wel rustig op kamertemperatuur komen, zodat ze niet taai of vochtig worden.
Drogen
Hartnoot drogen is een goede manier om de houdbaarheid te verlengen en de smaak te verdiepen. Gebruik hiervoor een droogrek of een elektrische voedseldroger. Breek de noten open, haal het vruchtvlees eruit en leg ze in een enkele laag op het rooster.
Droog ze bij een temperatuur van ongeveer veertig tot vijftig graden Celsius, gedurende twaalf tot twintig uur, afhankelijk van de luchtvochtigheid. Je merkt dat ze goed zijn als ze stevig aanvoelen en een beetje knapperig zijn.
Laat de gedroogde noten volledig afkoelen en bewaar ze vervolgens in een glazen pot of metalen blik. Op deze manier blijven ze zeker een half jaar smaakvol en bruikbaar. Gedroogde hartnoten is heerlijk in gebak, granola of gemalen over pasta’s en salades.
Roosteren
Roosteren haalt het volle aroma van hartnoten naar boven en zorgt voor een krokante textuur. Verdeel de gehakte of hele noten over een droge koekenpan en zet het vuur laag. Blijf erbij en schud regelmatig zodat ze niet verbranden. Na vijf tot acht minuten zijn ze goudbruin en klaar voor gebruik.
Je kunt ook roosteren in de oven. Verwarm de oven voor op honderdvijftig graden Celsius en leg de noten op een bakplaat met bakpapier. Rooster ze tien tot vijftien minuten, afhankelijk van de grootte. Laat ze afkoelen op een rooster voor je ze opbergt.
Geroosterde hartnoten is heerlijk in hartige gerechten, vooral als knapperig element bovenop een stamppot of pasta. Ook door brooddeeg of in een salade zijn ze een smakelijke verrassing.
Hartnoot kweken
Hartnoot kun je prima zelf kweken, zowel in de volle grond als in een ruime pot. Kies een zonnige plek in je tuin of balkon waar de boom voldoende ruimte heeft om te groeien. De bodem moet goed doorlatend zijn, liefst licht kalkhoudend en voedzaam.
Begin met een jonge boom van een kweker of kweek zelf uit noot. Als je uit noot kweekt, moet je de noot eerst stratificeren: dat betekent enkele maanden in de koelkast in vochtige aarde. Daarna kun je de noot planten in een pot of direct in de grond.
Water geven is vooral belangrijk in het eerste groeiseizoen. Daarna kan de boom redelijk goed tegen droogte. Bescherm jonge boompjes tegen harde wind en vorst, bijvoorbeeld met een doek of jute zak.
De boom groeit langzaam maar gestaag en kan na vijf tot zeven jaar de eerste vruchten geven. Een volwassen hartnootboom geeft tientallen kilo’s noten per jaar. Snoei is nauwelijks nodig, alleen om beschadigde of kruisende takken te verwijderen.
In een grote pot op het balkon kun je ook de boom houden, mits je een compacte variëteit kiest en jaarlijks verpot in verse aarde. Zo kun je zelfs in een stadstuin of op een dakterras genieten van je eigen hartnoten.
Alternatieven
Als je geen hartnoot hebt, kun je in recepten vaak walnoot gebruiken als vervanger. De textuur is vergelijkbaar en de smaak komt redelijk in de buurt, al zijn hartnoten wat subtieler. Pecannoten zijn ook een goede vervanging, zeker in zoete gerechten of salades.
Voor mensen met een notenallergie kun je soms zonnebloempitten of pompoenpitten gebruiken. Die geven een nootachtige bite zonder echte noten. Ze doen het goed in salades en gebak, maar missen wel het romige van hartnoot.
In recepten waar hartnoten als roomvervanger wordt gebruikt, kun je ook cashewnoten nemen. Deze laten zich net zo makkelijk pureren tot een zachte pasta. Voor hartige toepassingen kun je zelfs sesampasta of zonnebloempittenpasta proberen.
Andersom zijn hartnoten zelf ook een alternatief. Als je geen walnoten of pecannoten hebt, maar wel hartnoot, dan kun je die gebruiken in vrijwel elk gerecht waar noten in staan. De smaak is iets uitgesprokener, maar meestal juist een meerwaarde.
Hartnoot is dus een veelzijdige noot, die in elke keuken zijn plekje kan vinden. Of je nu zelf kweekt, roostert, droogt of invriest, het loont absoluut om deze boomvrucht een kans te geven in je dagelijkse gerechten.
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokWilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.
Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.
