Kokosnoot

Kokosnoot is een vrucht die al eeuwenlang een rol speelt in de tropische keuken, maar ook in de huishoudens in Europa wint hij terrein. Niet alleen vanwege de smaak, maar ook omdat je er zoveel kanten mee op kunt. Van het vocht tot het vruchtvlees, alles van deze vrucht is bruikbaar. En dat maakt hem interessant voor wie graag met pure ingrediënten kookt.

De harde, ruwe buitenkant verbergt een zachte kern: wit vruchtvlees dat rijk is aan vetten en smaak. Als je hem eenmaal open hebt, kun je direct aan de slag. Kokosnoot wordt vaak geassocieerd met zoetigheid, maar in hartige gerechten komt hij minstens zo goed tot zijn recht. Denk aan curry’s, visgerechten of zelfs een koude zomersalade.

In landen waar de Kokosnoot groeit, zoals Indonesië of Sri Lanka, wordt hij dagelijks gebruikt. Daar zie je kokosmelk, kokosolie en geraspte kokos terug in bijna elk gerecht. En dat is niet zonder reden: hij geeft een romige diepte aan het eten en combineert uitstekend met pittige smaken. Ook in Nederland zie je hem steeds vaker opduiken in keukens waar mensen op zoek zijn naar natuurlijke vetten en plantaardige alternatieven.

Of je nu een hele kokosnoot koopt of een zakje gedroogde kokosvlokken, de toepassingen zijn eindeloos. Maar het loont om te weten wat je precies koopt, hoe je hem moet bewaren, en vooral: hoe je hem optimaal kunt gebruiken. Wie zich daarin verdiept, ontdekt al snel dat de Kokosnoot veel meer is dan een tropische verrassing.

Hoe gebruiken?

Kokosnoot kun je zowel vers als gedroogd gebruiken, en dat maakt hem veelzijdig. Het witte vruchtvlees kun je raspen en direct gebruiken in curry’s, of roosteren voor over een salade. In warme gerechten zoals stoofpotten en Aziatische soepen zorgt de kokos voor een zachte, romige ondertoon. Ook in chutneys en dips past hij goed, vooral als je hem combineert met limoen, gember of chilipeper.

In salades gebruik je het geraspte vruchtvlees het liefst licht geroosterd. Dat geeft niet alleen een extra bite, maar ook een nootachtige geur. Denk aan een Thaise koolsalade met koriander en limoen, waar wat kokos een extra laag aan toevoegt. Je kunt ook kleine blokjes kokos in fruitsalades verwerken, voor een tropisch accent.

In soepen is kokosmelk het meest bekend. Maar het loont om eens zelf kokosmelk te maken van vers geraspte kokosnoot en warm water. Dat geeft een veel rijkere smaak dan wat je in blik vindt. In Indonesische soto, Thaise tom kha kai of Surinaamse pompoensoep doet kokos het uitzonderlijk goed.

Ook in zoete gerechten is kokos op z’n plaats. Denk aan kokosmakronen, kokospudding of pannenkoeken met kokosrasp. Zelfs in koekjes en cake zorgt een beetje kokos voor een lichte, smeuïge textuur. Het is dan wel belangrijk dat je verse of goed gedroogde kokos gebruikt, anders wordt het snel flauw of taai.

Medicinale toepassingen

Kokosnoot staat bekend om zijn verzadigde vetten, maar het zijn voornamelijk middellange keten vetzuren zoals laurinezuur. Deze worden snel omgezet in energie en dragen bij aan een stabiele bloedsuikerspiegel. Laurinezuur heeft daarnaast een antibacteriële en antivirale werking, wat kokos bijzonder maakt voor mensen met een verzwakt immuunsysteem.

Sommige mensen gebruiken kokosolie bij huidproblemen. De olie werkt verzachtend bij eczeem, schilferige huid of kloofjes. Ook bij droog haar of een gevoelige hoofdhuid wordt kokosolie vaak als masker ingezet. Let wel: niet iedereen reageert er even goed op, dus probeer eerst een kleine hoeveelheid.

Intern helpt kokoswater bij uitdroging. Het bevat elektrolyten zoals kalium en natrium, en wordt soms gebruikt na braken of diarree. Er zijn mensen die zweren bij een lepel kokosolie op de nuchtere maag als ondersteuning van de spijsvertering. Medisch bewijs is daar niet altijd voor, maar de ervaringen zijn veelbelovend.

Kokosnoot bewaren

Een hele Kokosnoot kun je buiten de koelkast enkele weken bewaren, zolang hij nog gesloten is. Zorg ervoor dat hij droog ligt en niet in de zon. Als je hem eenmaal hebt geopend, moet je hem binnen twee tot drie dagen gebruiken. Het verse vruchtvlees bederft snel bij kamertemperatuur en moet in de koelkast worden bewaard.

Geraspte verse kokos moet je altijd goed afsluiten. Doe het in een goed sluitend bakje of zakje in de koelkast, en gebruik het bij voorkeur binnen drie dagen. Na die tijd verliest het snel z’n frisheid en kan het ranzig gaan ruiken. Controleer altijd de geur voordat je het gebruikt.

Gedroogde kokos is langer houdbaar. In een luchtdicht potje blijft dit wel drie tot zes maanden goed. Zet het op een koele en donkere plaats, zodat het niet vochtig wordt. Ook kokosmeel of kokosrasp uit de winkel kun je zo bewaren, zolang het niet in aanraking komt met lucht of vocht.

Invriezen

Kokosnoot invriezen is prima mogelijk, maar je moet weten hoe. Het vruchtvlees moet eerst goed geschild en eventueel geraspt worden. Snijd het daarna in dunne plakjes of rasp het fijn, en verdeel het in porties van ongeveer vijftig gram. Verpak dit luchtdicht in diepvrieszakjes, bij voorkeur vacuüm, en leg ze plat in de vriezer.

In de vriezer blijft kokos zes tot acht maanden goed. Ontdooien doe je bij voorkeur in de koelkast, zodat het langzaam ontdooit zonder te veel structuurverlies. Let op dat je het niet weer invriest na ontdooien. De smaak is dan nog wel goed, maar de textuur wordt papperig.

Ook kokosmelk kun je invriezen, mits je het goed doorroert voor het invriezen. Verdeel het over ijsblokvormen of kleine bakjes van honderd milliliter. Zo kun je het later in porties gebruiken voor soepen, curry’s of sauzen.

Drogen

Zelf kokos drogen is eenvoudig en een goede manier om restjes te bewaren. Rasp het vruchtvlees grof en spreid het uit over een bakplaat met bakpapier. Zet de oven op veertig tot vijftig graden en laat het zes tot acht uur drogen. Hou de ovendeur op een kier, zodat het vocht kan ontsnappen.

Het eindresultaat is licht krokant en ruikt nootachtig. Laat het volledig afkoelen voor je het in potten doet. Zo voorkom je dat het alsnog gaat schimmelen. Je kunt het ook in een voedseldroger drogen, dat werkt sneller en geeft een gelijkmatiger resultaat.

Gedroogde kokos is ideaal om over yoghurt of salades te strooien, of als basis voor een mueslimix. Ook kun je het malen tot kokosmeel, al is dat iets grover dan wat je in de winkel vindt. Toch geeft het veel smaak aan koekjes of pannenkoeken.

Zelf raspen

Verse kokos raspen doe je idealiter met een speciale kokosrasp, een soort metalen schraper met een handvat. Snijd de kokosnoot doormidden en schraap het vruchtvlees eruit met stevige bewegingen. Let op dat je geen bruine schil mee raspt, die is bitter en hard.

Heb je geen rasp? Dan kun je ook met een kaasschaaf dunne plakjes maken, die je daarna fijnsnijdt. Het kost iets meer moeite, maar het resultaat is bijna hetzelfde. Bewaar geraspte kokos in een afgesloten bakje in de koelkast of vries het in zoals hierboven beschreven.

Sommige mensen kiezen voor kant-en-klare geraspte kokos. Dat kan handig zijn, maar let dan goed op de ingrediënten. In veel zakjes zit suiker of conserveermiddel, en dat beïnvloedt de smaak. Als je voor puur gaat, loont het om zelf te raspen.

Alternatieven

Geen Kokosnoot in huis? Voor de textuur kun je amandelmeel of gemalen cashewnoten gebruiken. Dat geeft een vergelijkbaar vetgehalte en zorgt ook voor binding in gebak of pannenkoeken. Voor een hartige curry kun je cashewroom of haverroom gebruiken als vervanger voor kokosmelk.

Voor de smaak ben je iets beperkter. Kokosnoot heeft een specifieke geur en romigheid die moeilijk na te bootsen is. Toch komt geroosterde sesam of een klein beetje pinda in de buurt. In oosterse gerechten kun je soms zelfs tahin gebruiken, hoewel dat wel zwaarder is.

In bakrecepten is boter of room geen plantaardig alternatief, maar wél een vervanger voor de structuur. Je kunt dan ook denken aan plantaardige yoghurt of sojaroom, afhankelijk van het gerecht. Let wel op dat deze producten vaak meer vocht bevatten dan kokos, wat je eindresultaat kan beïnvloeden.

Kokosnoot is op zijn beurt ook een alternatief. Voor wie geen lactose verdraagt, is kokosroom of kokosmelk een uitkomst in plaats van gewone room. En in veganistische recepten wordt kokosolie vaak gebruikt als vervanging voor boter, vooral in zoete baksels.

Je kunt ook experimenteren met havermeel, zonnebloempitten of pompoenpitten als basis voor gebak of energierepen als je geen kokos wilt of kunt gebruiken. De textuur wordt anders, maar de voedingswaarde blijft hoog en het blijft een natuurlijk product.