Ananas is een vrucht die opvalt door zijn geur, structuur en smaak. Wie er eentje open snijdt, weet meteen wat ik bedoel. Het vruchtvlees is sappig en zacht, maar met een lichte vezeligheid die ervoor zorgt dat je er echt op moet kauwen. Dat maakt het ook zo prettig: je hebt iets in je mond waar je even mee bezig bent. De geur alleen al doet je denken aan zomer, warme landen en een tafel vol vers fruit.
Toch is het geen vrucht die je zomaar eventjes eet zoals een appel of peer. Je moet hem schoonmaken, de schil eraf halen en die harde kern in het midden verwijderen. Dat vergt wat werk, maar dat is ook juist het mooie. Ananas dwingt je tot rust. Je kunt niet anders dan even de tijd nemen. En als je dan een stuk proeft, proef je meteen het verschil tussen vers en uit blik. Dat verschil is groot. Vers is zachter, zuurder, levendiger.
De oorsprong ligt in Zuid-Amerika, maar tegenwoordig wordt hij op verschillende plekken geteeld. Denk aan Costa Rica, Thailand of de Filipijnen. De vrucht die je in de supermarkt vindt, is vaak geplukt op een moment dat hij nog niet volledig rijp was. Dat is nodig voor het transport, maar betekent ook dat hij thuis soms nog moet narijpen om zijn volle smaak te ontwikkelen. Leg hem dan gerust nog even op het aanrecht, want in de koelkast vertraagt dat proces.
Er zijn veel soorten ananas, van kleine baby-ananas tot de grotere varianten die je vaker ziet. Sommige zijn iets zoeter, andere juist frisser. De ene is zachter van structuur, de andere steviger. Maar ze delen allemaal dat herkenbare aroma dat niet te vergelijken is met andere vruchten. Als je ananas eenmaal kent, vergeet je die smaak niet meer.
Hoe gebruiken?
Ananas kun je op ontzettend veel manieren gebruiken. Vers in plakken gesneden is misschien wel de meest bekende manier. Je legt ze op een bord, eventueel met wat munt of limoenrasp, en je hebt een eenvoudig nagerecht. Maar er zijn ook mensen die er een tikje zout overheen strooien. Dat haalt het zoet nog meer naar voren. In blokjes gesneden is het ook een fijne toevoeging aan een fruitsalade, zeker met druiven, appel en meloen.
In hartige gerechten doet ananas het verrassend goed. Denk aan Indonesische gerechten waar zoet, zuur en pittig samenkomen. Daarin kan ananas het gerecht net dat beetje frisheid geven. Ook in roerbakgerechten met kip of garnalen kun je stukjes ananas toevoegen. Het sap dat eruit komt, mengt zich met de saus en geeft een extra laag smaak. Let wel op dat je hem niet te lang meebakt, want dan verliest hij zijn structuur.
Ananas past ook uitstekend in salades met rauwe groenten. Denk aan een salade met komkommer, wortel en koriander. Een paar stukjes zorgen dan voor contrast. In combinatie met verse munt, koriander of rode peper komt hij helemaal tot zijn recht. Voor mensen die durven, is een koude ananassoep met kokosmelk en limoen een bijzondere ervaring. Het is fris, licht pittig, en perfect voor warme dagen.
En dan zijn er natuurlijk de klassiekers, zoals ananas op de grill. Even op hoog vuur aan beide kanten grillen, en je krijgt een gekarameliseerd randje dat bijna naar toffee smaakt. Serveer het met een bolletje roomijs of juist bij een stukje varkenshaas met kruidige marinade. Zo wordt deze vrucht ook een mooie begeleider van vlees of vis.
Medicinale toepassingen
In de volksgeneeskunde wordt het vaak genoemd vanwege het enzym bromelaïne. Dit enzym zit vooral in de steel en het vruchtvlees en zou helpen bij het verteren van eiwitten. Daardoor wordt het soms aangeraden na een zware maaltijd. Het zou je spijsvertering een handje helpen. Vooral mensen met een trage stoelgang of opgeblazen gevoel zouden baat hebben bij een klein stukje verse ananas na het eten.
Bromelaïne wordt ook onderzocht vanwege zijn mogelijke ontstekingsremmende werking. Bij sportblessures, zwellingen of lichte ontstekingen zou het kunnen helpen om het herstel te versnellen. Het eten van verse ananas wordt dan gezien als een natuurlijke manier om het lichaam te ondersteunen, al blijft het belangrijk om daar niet té veel waarde aan te hechten zonder medisch advies.
Verder wordt het soms genoemd in relatie tot de weerstand. Door het hoge gehalte aan vitamine C zou het helpen om je immuunsysteem op peil te houden. Zeker in de winter, als de verkoudheden rondgaan, grijpen mensen graag naar vitamine C-rijke vruchten. Het is dan een smakelijk alternatief voor sinaasappel of kiwi.
Ananas bewaren
Verse ananas kun je het beste op kamertemperatuur bewaren tot hij goed rijp is. Een rijpe ananas herken je aan de geur die je ruikt bij de onderkant van de vrucht. Als hij lekker ruikt en een klein beetje meegeeft als je erop drukt, is hij klaar om te eten. Dan kun je hem eventueel nog een paar dagen in de koelkast leggen, maar langer is niet aan te raden.
Heb je een ananas aangesneden, dan kun je de stukken het beste luchtdicht verpakken en in de koelkast bewaren. Zorg dat de stukjes goed droog zijn, want anders worden ze snel slijmerig. Een goed afgesloten bakje helpt om de geur in te sluiten, want ananas verspreidt makkelijk zijn aroma in je hele koelkast.
Je kunt dit fruit ook verwerken tot sap of compote en dat een paar dagen bewaren in een afgesloten pot. Als je hem invriest of droogt (zie verderop), kun je hem zelfs maanden bewaren. Let dan wel op dat je de stukken of het sap goed labelt met datum en naam.
Invriezen
Ananas invriezen is heel eenvoudig, mits je een paar basisregels volgt. Begin met een rijpe vrucht. Snij de schil eraf, verwijder de kern en snij het vruchtvlees in stukjes. Verspreid de stukjes op een bakplaat of bord en vries ze los in, zodat ze niet aan elkaar gaan kleven. Als ze bevroren zijn, doe je ze in een diepvrieszak of doos met de datum erop.
Wil je het sap invriezen, dan kun je dat in ijsblokvormpjes gieten. Eenmaal bevroren kun je de blokjes overdoen in een zak en per stuk gebruiken. Dat is handig voor smoothies of om een saus mee te verrijken. Let er wel op dat ingevroren ananas na ontdooien wat zachter is dan verse, maar dat maakt voor verwerking in warme gerechten weinig uit.
Ontdooi ingevroren ananas bij voorkeur langzaam in de koelkast. Zo blijft de smaak het best behouden. Gebruik hem binnen twee dagen na ontdooien en gooi restjes weg als je twijfelt over de versheid.
Drogen
Wil je de vrucht drogen, dan begin je opnieuw met rijp fruit. Snij het vruchtvlees in dunne plakjes of stukjes en leg ze op een bakplaat of in een droogrekje. In de oven droog je ze op een lage temperatuur van ongeveer 60 graden. Laat de deur op een kier staan zodat het vocht kan ontsnappen. Dit proces duurt enkele uren, afhankelijk van de dikte.
Gebruik je liever een voedseldroger, dan is dat nóg handiger. Het proces is hetzelfde, maar de temperatuur blijft constanter en je hoeft minder op te letten. Na het drogen moeten de stukjes buigzaam maar niet nat meer zijn. Bewaar ze luchtdicht en op een donkere plek. Gedroogde ananas is een heerlijke snack of toevoeging aan muesli en gebak.
Gedroogde ananas kun je ook fijnmalen tot een zoet poeder. Daarmee geef je een subtiele fruitige toets aan koekjes, smoothies of yoghurt. Zo benut je echt elk stukje van de vrucht, zonder verspilling.
Zelf raspen
Wil je zelf ananas raspen, dan kies je bij voorkeur een rijp maar nog stevig exemplaar. Te rijp fruit wordt snel draderig en moeilijk hanteerbaar. Na het verwijderen van de schil en kern gebruik je een grove rasp. Zet de rasp op een bord of kom en werk met rustige bewegingen. Raspen is handig als je ananas wil verwerken in cakebeslag of als je snel sap nodig hebt zonder te persen. Makkelijker gaat eht raspen als je de geschilde vrucht 1 tot 2 uurtjes in de vriezer legt.
Soms is het makkelijker om bevroren ananas te raspen. Leg een stuk bevroren vrucht op een stevige rasp of gebruik een keukenmachine. Zo krijg je fijne korrels die direct bruikbaar zijn in sauzen of marinades. Vooral als het om kleine hoeveelheden gaat, is dit een snelle oplossing.
In de winkel kun je soms ook kant en klare geraspte ananas kopen, maar controleer altijd of er suikers of conserveermiddelen zijn toegevoegd. Vers raspen blijft de beste manier als je zeker wilt zijn van smaak en zuiverheid. Bovendien geeft het je de kans om de hoeveelheid precies aan te passen aan je recept.
Alternatieven
Als je geen ananas in huis hebt, kun je op zoek gaan naar vruchten met een soortgelijke friszoete smaak. Mango is een veelgebruikt alternatief, vooral in salades en warme gerechten. De structuur is anders, maar het fruitige karakter past goed in dezelfde context. Zeker in curry’s en wokgerechten is mango een waardige vervanger.
Een ander alternatief is papaja, vooral als je een zachtere, minder zure smaak zoekt. Papaja geeft ook een tropisch gevoel, maar is iets subtieler van smaak. In koude gerechten zoals salades of fruitmixen is dit een goede keuze. Papaja kun je ook grillen of pureren.
Voor gerechten waar je de zuurgraad van ananas nodig hebt, zoals in marinades, kun je wat vers citroensap combineren met een zoete vrucht zoals perzik of peer. Dat geeft een vergelijkbaar effect. Je krijgt dan de combinatie van zuur en zoet die ananas zo bijzonder maakt, zonder dat je de vrucht zelf gebruikt.
Als het om structuur gaat, is verse appel in kleine blokjes ook bruikbaar, bijvoorbeeld in koude salades of warme sauzen. Appel behoudt bij verhitting zijn bite en geeft een lichte zoetheid af. Je mist dan wel het tropische karakter, maar het is een goed alternatief in Europese recepten.
Tot slot wordt ananas soms gebruikt als vervanger van azijn of citrus in sauzen en marinades. Het enzym bromelaïne helpt vlees malser maken. In dat opzicht kun je ook kiwi of papaja gebruiken. Deze bevatten vergelijkbare enzymen en geven je marinade of saus een zacht fruitige ondertoon.
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokWilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.
Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.
