Arachideolie is een plantaardige olie die geperst wordt uit pinda’s. Het is een olie die in veel keukens voorkomt, vooral in Aziatische landen, maar ook bij thuiskoks die houden van bakken, braden en roerbakken. De geur is neutraal, de smaak licht nootachtig, en juist dat maakt het een handige olie om mee te koken als je de ingrediënten zelf wilt laten spreken. In tegenstelling tot sterkere oliën dringt arachideolie niet op de voorgrond, maar laat ze andere smaken juist tot hun recht komen.
De olie is geliefd vanwege zijn hoge rookpunt, wat betekent dat je hem flink kunt verhitten zonder dat hij gaat walmen of verbranden. Daardoor is hij ideaal voor frituren, wokken of grillen. In landen als Thailand en Vietnam wordt hij veel gebruikt in de straatkeuken, waar wokpannen op open vuur staan te sissen. Maar ook in de Europese keuken begint arachideolie aan terrein te winnen, vooral bij mensen die allergieën willen vermijden, want de olie bevat nauwelijks tot geen eiwitten van de pinda zelf.
Het is vloeibaar bij kamertemperatuur en heeft een lichte gele kleur. Omdat hij geraffineerd wordt, is hij doorgaans lang houdbaar. In de supermarkt vind je hem meestal tussen de zonnebloemolie en olijfolie, vaak in plastic flessen van een halve of hele liter. Sommige natuurwinkels verkopen ook koudegeperste varianten met een intensere pindasmaak, vooral voor wie hem wil gebruiken in salades of koude bereidingen.
Vanwege zijn veelzijdigheid is de olie niet meer weg te denken uit veel keukens. Toch is het goed om te weten hoe je hem gebruikt, bewaart en eventueel vervangt als hij op is. Hieronder leg ik je alles uit wat je moet weten.
Hoe gebruiken?
Arachideolie kun je gebruiken voor bijna alle warme bereidingen. Omdat hij een rookpunt heeft van ongeveer 220 graden Celsius, is hij geschikt voor bakken en frituren. Wil je frietjes maken of loempia’s, dan is dit een veilige en stabiele olie die niet snel bitter wordt bij hoge temperaturen. Je kunt er zelfs vis in bakken zonder dat de olie een geur vasthoudt.
In salades gebruik je hem het best in een lichte vinaigrette, bijvoorbeeld met citroensap, een lepeltje mosterd en wat kruiden. Omdat de olie mild van smaak is, dringt hij niet door in de andere ingrediënten. Combineer hem gerust met geroosterde groenten, verse spinazie of linzensalade. Ook in koude pastasalades met paprika en courgette komt hij goed tot zijn recht.
In soepen gebruik je pindaolie vooral om te starten: fruit wat ui, knoflook of prei aan in een lepel olie voordat je het water of de bouillon toevoegt. In Thaise kokossoepen wordt hij zelfs gebruikt om currypasta’s in te bakken, zodat de aroma’s goed loskomen. Je kunt hem ook op het einde toevoegen voor een extra lepeltje vet als smaakdrager.
Wat veel mensen niet weten, is dat je de olie ook kunt gebruiken voor marinades. Denk aan kip met gember, soja en knoflook, of aan tofu met limoensap en sesamzaad. De olie maakt het geheel smeuïg en zorgt ervoor dat kruiden beter aan het ingrediënt hechten. Gebruik hem dan bij voorkeur samen met zuur (zoals azijn of citroen) om het vlees of de vis te verzachten.
Medicinale toepassingen
Arachideolie wordt soms ingezet bij massages of huidverzorging, vooral in India en andere delen van Zuid-Azië. Omdat hij goed wordt opgenomen door de huid, laat hij een zachte glans achter zonder vet aan te voelen. In ayurvedische traditie wordt hij gemengd met kruiden om pijnlijke gewrichten of droge huid te behandelen.
Sommige mensen gebruiken de olie als mild laxeermiddel, hoewel dat bij geraffineerde varianten niet wordt aangeraden. Het zijn vooral koudgeperste oliën die hiervoor geschikt zijn. Bij reumatische klachten of gewrichtspijn wordt de olie soms opgewarmd en op de huid ingewreven, als onderdeel van een warmtetherapie.
In de volksgeneeskunde wordt gezegd dat pindadeolie zou helpen bij droge ogen als je een druppeltje op de oogleden aanbrengt. Ook hier geldt: alleen gebruiken onder deskundige begeleiding en nooit zonder overleg met een arts. Voor inwendig gebruik als medicijn is het niet bedoeld, tenzij je de koudgeperste biologische variant onder begeleiding gebruikt.
Arachideolie bewaren
Bewaar arachideolie op een donkere, koele plek. Een keukenkastje naast het fornuis is niet ideaal, want warmte versnelt het oxideren. Kies liever een plaats uit de buurt van zonlicht, zoals een keukenkast of voorraadkast. Zorg ervoor dat de fles goed gesloten is om lucht buiten te houden. Zo blijft de olie gemiddeld negen tot twaalf maanden goed.
Eenmaal geopende flessen kun je het best binnen zes maanden gebruiken. Rieken helpt: als de olie muf of scherp begint te ruiken, is hij niet meer geschikt voor consumptie. De olie kan dan oxideren en een bittere nasmaak geven, zelfs bij het bakken. Gooi in dat geval de rest weg en koop een nieuwe fles.
Voor koudegeperste arachideolie, vooral de biologische varianten, geldt een kortere houdbaarheid. Die bewaar je het liefst in de koelkast, zeker in de zomer. De olie kan dan wel wat troebel worden, maar dat is normaal. Bij kamertemperatuur wordt hij vanzelf weer helder.
Invriezen
Arachideolie invriezen is niet gebruikelijk, maar het kan wel. Giet de olie in een schone, luchtdichte kunststof bak of glazen pot met voldoende ruimte voor uitzetting. Zet de pot in het vriesvak en laat de olie in ongeveer twaalf uur volledig bevriezen. De olie verandert dan in een wasachtige substantie.
Bij ontdooien laat je de pot rustig op kamertemperatuur komen. Gebruik geen magnetron of warm water, want dat kan de olie beschadigen. Na het ontdooien moet je de olie wel snel gebruiken en niet opnieuw invriezen. Koudgeperste olie is minder geschikt om in te vriezen, die verandert sneller van structuur.
Ingevroren olie blijft gemiddeld drie tot vier maanden goed, mits goed verpakt. Voor dagelijks gebruik is invriezen niet nodig. Alleen als je bulk koopt of lang op reis gaat, kan het een oplossing zijn. Zorg dan wel dat je kleine porties invriest, zodat je telkens maar een beetje hoeft te ontdooien.
Kun je arachideolie verhitten?
Ja, deze olie is uitstekend te verhitten. De geraffineerde variant kan temperaturen aan tot ongeveer 220 tot 230 graden Celsius. Dat maakt hem zeer geschikt voor frituren, wokken of het dichtschroeien van vlees. Je hoeft niet bang te zijn dat de olie snel rookt of verbrandt.
Gebruik een pan met dikke bodem om de temperatuur gelijkmatig op te bouwen. Giet de olie erin en verwarm langzaam. Test met een stukje brood of houten lepel of de olie heet genoeg is: als het begint te bruisen, is de juiste temperatuur bereikt. Voor frituren houd je best 180 graden Celsius aan.
Gebruik liever geen koudegeperste pindaolie voor hoge temperaturen. Die heeft een lager rookpunt van ongeveer 160 graden Celsius en is beter geschikt voor koude toepassingen. Verhit je de koudgeperste variant toch, dan verliest hij zijn aroma en kan hij sneller bitter worden.
Alternatieven
Heb je geen arachideolie in huis, dan kun je ook zonnebloemolie gebruiken. Die heeft ook een hoog rookpunt en een neutrale smaak. Zonnebloemolie is wat lichter van structuur, maar komt qua gebruik sterk overeen. Ook rijstolie is een goed alternatief voor frituren of wokken, met een iets subtielere geur.
Kokosolie is geschikt als je een lichte kokossmaak wilt toevoegen aan je gerecht. Let wel op het rookpunt, dat ligt bij kokosolie wat lager, tussen de 175 en 200 graden. Voor koude gerechten kun je extra vierge olijfolie gebruiken, maar voor frituren is dat minder geschikt.
Qua smaak kan sesamolie soms een goed alternatief zijn, vooral in Aziatische gerechten. Deze olie heeft wel een uitgesproken karakter en is dus niet altijd neutraal inzetbaar. Gebruik hem liever als afwerking dan als bakolie. Je kunt hem wel mengen met een neutrale olie.
Een andere mogelijkheid is druivenpitolie. Deze olie is licht, bevat veel antioxidanten en heeft ook een hoog rookpunt. Hij is minder bekend, maar uitstekend voor wie een neutraal bakmiddel zoekt. Tot slot: het is zelf ook vaak een alternatief voor mensen die allergisch zijn voor soja of notenoliën.
Als je geen olie kunt gebruiken en toch vet nodig hebt, kun je ook kiezen voor geklaarde boter of reuzel. Deze dierlijke vetten zijn weliswaar niet plantaardig, maar hebben ook een hoog rookpunt en geven een diepe smaak aan je gerecht. Houd bij dit soort keuzes altijd rekening met dieetwensen en voorkeuren.
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokWilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.
Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.
