Champagne

Champagne is niet zomaar een drankje dat je opentrekt bij oud en nieuw. Het is een verhaal in een fles, ontstaan uit eeuwenlange traditie, vakmanschap en een bijzondere combinatie van bodem, klimaat en druivensoorten. Wie ooit een goed glas Champagne heeft geproefd, weet dat het niet alleen om bubbels gaat. Er zit spanning in, finesse, rijpheid, zuur en soms zelfs een zweem van toast of abrikoos. Het is een feestelijke wijn met karakter.

Wat het zo bijzonder maakt, is niet alleen het productieproces, maar ook de plek waar het vandaan komt. Alleen mousserende wijnen uit de Champagnestreek in Frankrijk mogen deze naam dragen. De kalkrijke bodem, het relatief koele klimaat en de specifieke druivenrassen zoals Pinot Noir, Chardonnay en Pinot Meunier dragen allemaal bij aan die unieke smaak. En dan is er nog de tweede gisting op fles, die voor de bubbels zorgt. Dat vraagt tijd, zorg en kennis.

Toch is het niet iets wat je alleen hoeft te bewaren voor grote vieringen. Steeds meer mensen ontdekken dat je het ook prima kunt drinken bij een doordeweekse maaltijd, bij een picknick of zelfs gewoon in je eentje op de bank met een goed boek. Het is een drank die uitnodigt tot genieten, tot even stilstaan bij het moment. De complexiteit maakt het spannend, maar de verfrissende zuren maken het tegelijk ook makkelijk te drinken.

De beleving begint al bij het openen van de fles. Het zachte plopje van de kurk, de fijne bruis die zich elegant in het glas verzamelt, het sprankelende licht dat door het goudgele vocht speelt. Alles aan Champagne ademt ambacht en aandacht. Je hoeft er geen kenner voor te zijn om daarvan onder de indruk te raken. Maar als je je er eenmaal in verdiept, gaat er een wereld voor je open.

Hoe gebruiken?

Champagne is meer dan een aperitief. In de keuken kan het verrassend veelzijdig zijn. Zo kun je het gebruiken om sauzen op basis van vis of gevogelte mee af te blussen. Denk bijvoorbeeld aan een romige saus bij zalmfilet waarin je eerst wat sjalotjes laat zweten, afblust met een scheut Champagne en vervolgens afmaakt met room en verse dille. De zuren in de wijn houden het geheel fris.

Ook in salades komt het tot zijn recht. Een scheutje in een vinaigrette met citroensap, mosterd en een milde olie zorgt voor diepgang en een subtiele frisheid. Combineer dat met rucola, geroosterde noten en stukjes peer of appel, en je hebt een verrassend voorgerecht. De fijne zuren passen wonderwel bij zoet fruit en nootachtige smaken.

In desserts zie je het ook steeds vaker verschijnen. Een klassiek voorbeeld is een sabayon, waarin je eidooiers opslaat met suiker en een beetje Champagne tot een luchtige, warme crème. Die serveer je bijvoorbeeld met vers rood fruit. Of wat dacht je van een gelei op basis van Champagne, gecombineerd met citroen en munt? Verfrissend en stijlvol.

Tot slot kun je het ook gewoon inzetten als onderdeel van een marinade. Zeker bij schelpdieren zoals coquilles of mosselen kan het een extra laag aanbrengen in het smaakprofiel. Meng het met wat citroen, knoflook, een vleugje honing en laat de vis of schaaldieren er even in trekken. Daarna kort bakken of grillen en je hebt iets bijzonders op tafel.

Medicinale toepassingen

Hoewel Champagne geen geneeskrachtige drank is in de klassieke zin, zijn er toch een paar interessante aspecten die men aanhaalt. Het bevat polyfenolen, net als andere wijnen, die een licht ontstekingsremmende werking kunnen hebben. In kleine hoeveelheden zou het een bijdrage kunnen leveren aan de bloedcirculatie, volgens sommige studies.

Daarnaast zijn er mensen die zweren bij een klein glaasje om de spijsvertering te stimuleren. Vooral na een zware maaltijd zou het helpen om de maag iets rustiger te maken. Dit komt mogelijk door de combinatie van zuren en koolzuur, die de spijsverteringsenzymen licht zouden activeren.

Op psychologisch vlak wordt Champagne ook in verband gebracht met gemoedstoestand. Het drinken ervan wordt vaak geassocieerd met positieve momenten, wat het gevoel van welzijn kan verhogen. Uiteraard geldt hier: met mate. Teveel heeft net als elke andere alcoholhoudende drank eerder een tegenovergesteld effect.

Champagne bewaren

Champagne kun je beter niet zomaar in een keukenkastje leggen. De wijn is gevoelig voor licht, temperatuurwisselingen en droogte. Idealiter bewaar je Champagne liggend, op een koele, donkere plek waar het rustig blijft. Liggend bewaren voorkomt dat de kurk uitdroogt en lucht doorlaat, wat oxidatie zou veroorzaken.

Heb je een fles open getrokken maar niet helemaal opgedronken? Sluit deze dan goed af met een speciale Champagne-stopper. Gewone wijnstoppers zijn niet geschikt, omdat Champagne onder druk staat. In de koelkast blijft een geopende fles nog twee tot drie dagen redelijk fris, al verlies je wel wat van de bruis.

Ongeopende flessen kunnen jarenlang mee, zeker de betere cuvées. Toch is het aan te raden om ze binnen drie tot vijf jaar te drinken, tenzij het gaat om een vintage Champagne die baat heeft bij extra rijping. Hou dan wel goed de omstandigheden in de gaten, vooral temperatuur en luchtvochtigheid.

Invriezen

Champagne invriezen is iets wat je beter niet doet. Door het koolzuur in de wijn zou de fles bij het bevriezen kunnen exploderen, en dat wil je absoluut vermijden. Zelfs als je restjes in een plastic bakje zou willen bewaren voor later gebruik in de keuken, moet je je afvragen of de smaak niet verloren gaat.

Toch zijn er uitzonderingen. Als je bijvoorbeeld een restje over hebt dat je absoluut niet wilt weggooien, kun je het invriezen in ijsblokvormpjes. Die kun je dan later gebruiken in een saus of om een marinade mee te maken. Verwacht dan echter geen sprankeling meer, enkel het aroma blijft gedeeltelijk behouden.

Het is belangrijk om het niet direct uit de vriezer te drinken. De structuur en smaak worden aangetast. Als je toch wilt experimenteren met koude toepassingen, kun je beter ijsklontjes maken van een fruitig alternatief zoals druivensap met een scheutje citroen, en daar pas later Champagne aan toevoegen.

Mag je champagne verhitten?

Champagne verhitten kan zeker, maar met beleid. In sauzen is het een veelgebruikte techniek. De truc is om het niet te hard te laten koken, zodat de delicate aroma’s niet vervliegen. Laat het dus zachtjes inkoken of voeg het pas toe als de pan van het vuur is gehaald en de saus net gebonden is.

Ook in warme desserts is het toepasbaar. Bij het maken van sabayon, bijvoorbeeld, klop je het samen met eidooiers en suiker boven een zacht vuurtje. De warmte maakt de structuur romig, zonder dat de smaak verloren gaat. Belangrijk is wel om het vuur laag te houden en constant te blijven kloppen.

Voor stoofgerechten of lang kokende sauzen is Champagne minder geschikt. De complexiteit die het zo bijzonder maakt, gaat dan volledig verloren. Gebruik het liever als finishing touch of bij kort verhitte bereidingen. Zo behoud je de frisheid én het karakter van de wijn.

Bij welke temperatuur kun je champagne het beste drinken?

De ideale temperatuur om te drinken ligt tussen de zes en acht graden Celsius. Koel, maar niet ijskoud. Te koud en je proeft nauwelijks nog iets, te warm en de frisheid verdwijnt. Zet de fles bij voorkeur een paar uur in de koelkast of ongeveer twintig minuten in een ijsemmer met water en ijs.

Gebruik bij voorkeur geen vriezer om Champagne te koelen, tenzij je een goede timer zet. Het risico op bevriezing en smaakverlies is groot. Beter is het om geduldig te zijn. Wil je sneller koelen, wikkel dan de fles in een natte doek en leg die in de koelkast.

Eenmaal geschonken in een goed Champagneglas, het liefst tulpvormig en niet te breed, blijft de wijn langer fris en behouden de bubbels hun kracht. Serveer niet te veel in één keer, maar vul het glas tot een derde, zodat de temperatuur niet te snel oploopt. Zo geniet je langer van elk glas.

Alternatieven

Als je geen Champagne in huis hebt, zijn er voldoende alternatieven die in gerechten een soortgelijk effect kunnen geven. Prosecco of Cava zijn de bekendste mousserende wijnen die qua frisheid en bubbels enigszins in de buurt komen. Ze zijn bovendien vaak iets toegankelijker qua prijs en makkelijker verkrijgbaar.

Voor het koken kun je ook denken aan een droge witte wijn met hoge zuren, zoals een Sauvignon Blanc of een Verdejo. Deze geven eenzelfde soort frisheid aan sauzen of marinades, zonder de complexiteit van Champagne, maar wel met voldoende levendigheid om een gerecht op te tillen.

Wanneer je de alcohol liever weglaat, is witte druivensap met een scheutje citroensap een prima alternatief in koude bereidingen of vinaigrettes. Je verliest de gelaagdheid, maar houdt wel een friszuur profiel dat goed combineert met veel ingrediënten.

Champagne is op zijn beurt ook een alternatief voor andere zuren of witte wijnen in de keuken. Heb je bijvoorbeeld een saus waarin je normaal azijn zou gebruiken, dan kan een scheut Champagne zorgen voor een zachtere balans. Zeker bij vis, schaaldieren en wit vlees kan dat een verrijking zijn.

Tot slot kun je denken aan rijstazijn of ciderazijn in combinatie met een mousserend water om een vergelijkbaar effect te creëren in salades. Het draait uiteindelijk om de balans tussen zuur, fruit en een licht sprankelend karakter. Champagne is daarin uniek, maar er zijn genoeg creatieve oplossingen als je het even niet in huis hebt.

Wilhelmus Hengstmengel

Auteur en kok

Wilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.

Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.

 https://www.aromaris.nl