Flat white is een koffiedrankje dat oorspronkelijk uit Australië of Nieuw-Zeeland komt, afhankelijk van wie je het vraagt. Het is een subtiele maar rijke combinatie van espresso met fluweelzachte melk, waarbij het vooral draait om de textuur van de melk. Die wordt namelijk niet schuimig zoals bij een cappuccino, maar glad en dun, zodat het mooi samenvalt met de koffie. Hierdoor proef je de espresso goed, maar zonder de rauwe bitterheid die je soms bij een dubbele espresso hebt.
In mijn eigen keuken maak ik Flat white vaak met versgemalen bonen uit Ethiopië of Colombia. De truc zit niet alleen in de koffie, maar juist in de melk: die moet opgeschuimd worden tot een soort microfoam, met heel kleine belletjes die het mondgevoel romig maken, zonder echt schuim te worden. Als je dit eenmaal onder de knie hebt, kun je met een simpele Flat white het verschil maken tussen een gewone koffiebreak en een verwenmoment.
Een goede Flat white heeft een verhouding van ongeveer één derde espresso en twee derde melk, met een dun laagje melkschuim dat net over het randje zweeft. Je serveert het in een klein kopje, meestal rond de honderdvijftig tot honderdtachtig milliliter. Het is dus geen grote latte of een luchtige cappuccino, maar een compacte smaakbom. De meeste barista’s die ik heb gesproken zweren bij de Flat white als hun persoonlijke favoriet, juist vanwege de balans tussen kracht en zachtheid.
Hoe gebruiken?
Flat white kun je natuurlijk gewoon zo drinken, puur en warm in een klein porseleinen kopje. Maar er zijn ook verrassende manieren om het in gerechten te verwerken. Denk bijvoorbeeld aan het toevoegen van een afgekoelde Flat white aan zelfgemaakt koffieroomijs. De combinatie van romigheid en lichte koffiebitterheid geeft een zachte, volwassen smaak aan het ijs.
In sommige desserts wordt het gebruikt als basis voor koffiesaus, bijvoorbeeld bij panna cotta of over een chocoladetaart. De dunne melkstructuur zorgt ervoor dat het makkelijk in te koken is zonder te klonteren of te scheiden. Ook als je een koffiedressing maakt voor een moderne salade met blauwe kaas en peer, kan een scheutje afgekoelde Flat white net dat extra laagje diepte geven.
Zelf heb ik eens geëxperimenteerd met een hartige koffierub voor vlees, waarbij ik gemalen koffie, zout en specerijen gebruikte, en daarna een dun laagje Flat white over het vlees goot voor het bakken. De suikers in de melk karamelliseren dan zacht, wat verrassend goed werkt bij rund of varken. In soep gebruik ik het eerlijk gezegd zelden, maar als je een romige champignonsoep maakt en daar een theelepeltje Flat white doorheen roert net voor het serveren, krijg je iets wat bijna doet denken aan truffelroom.
En in koude bereidingen? Meng een Flat white met Griekse yoghurt, een beetje honing en pure chocoladevlokken voor een snelle koffiedip. Lekker bij koekjes of fruit. Je hoeft dus echt niet altijd je koffie op te drinken: het kan ook gewoon een ingrediënt zijn.
Medicinale toepassingen
Flat white bevat net als elke espresso antioxidanten uit de koffiebonen, vooral polyfenolen. Die kunnen helpen bij het tegengaan van ontstekingen en dragen bij aan een goede bloedsomloop. Ook helpt de cafeïne in Flat white om tijdelijk de concentratie en alertheid te verhogen, wat natuurlijk ideaal is bij een middagdip of vlak voor een lange autorit.
De melk in de koffie bevat calcium, eiwit en B-vitamines, wat bijdraagt aan de opbouw van botten en spieren. Natuurlijk geldt dit vooral als je volle melk gebruikt en niet een plantaardig alternatief, al zijn sommige havermelken tegenwoordig ook verrijkt met calcium.
Mensen met een gevoelige maag merken vaak dat deze koffie beter verdraagbaar is dan pure espresso. Dat komt doordat de melk de zuren iets afvlakt en de koffie zachter maakt. Bij milde maagklachten of prikkelbare darmen kan dit net het verschil maken.
Flat white bewaren
Flat white bewaar je het best direct warm, dus vers gemaakt en meteen opgedronken. Toch zijn er situaties waarin je hem wil bewaren, bijvoorbeeld als je hem in een gerecht wilt verwerken of als ijskoffie wil maken. In dat geval giet je het in een schoon, luchtdicht afsluitbaar flesje of potje en zet je hem in de koelkast. Let erop dat je hem niet langer dan twee dagen laat staan, want melk is kwetsbaar, zelfs als het gepasteuriseerd is.
Roer voor gebruik nog even goed door, want de espresso kan zich afscheiden van de melk als het te lang staat. Opwarmen kan, maar doe dit au bain-marie of heel langzaam in een pan. In de magnetron loop je het risico dat de melk schift.
Ook als je een grotere hoeveelheid maakt voor gebruik in een gerecht, is het slim om hem eerst af te laten koelen tot kamertemperatuur, dan pas af te dekken en te koelen. Zo voorkom je condens en bacteriegroei.
Invriezen
Flat white invriezen is op zich mogelijk, maar de kwaliteit gaat er wel op achteruit. Wil je het toch doen, giet dan de afgekoelde drank in een ijsblokjesvorm. Zo kun je de blokjes later gebruiken in koude bereidingen zoals smoothies of milkshakes. De smaak blijft grotendeels behouden, al wordt de melk wel iets korreliger van structuur na het ontdooien.
Wil je de blokjes gebruiken in een gerecht dat nog verwarmd wordt, dan maakt die structuur minder uit. Ik gebruik ze zelf soms in stoofpotjes met koffie en cacao, waarbij ik vlak voor het eind een paar blokjes Flat white toevoeg voor extra smaak en binding. Bewaar de ijsblokjes maximaal twee maanden in een goed afgesloten diepvriesdoos.
Als je plant om het in te vriezen met het idee hem later gewoon op te warmen en te drinken, raad ik het af. Daarvoor is de structuur van de melk te kwetsbaar. Dan kun je beter vers maken.
Drogen
Flat white drogen klinkt misschien vreemd, maar als je een heel klein beetje van de drank gebruikt om een zoete koffiesiroop te maken, kun je die laten inkoken tot een pasta en vervolgens uitsmeren op een bakpapiertje om te drogen. Na enkele uren op lage temperatuur in de oven krijg je een krokant koffiesnoepje dat je kunt vermalen tot poeder.
Dat poeder kun je later gebruiken als smaakmaker in koekjesdeeg, yoghurt of zelfs door een crumble. Het is een experimentele manier om het aroma van een Flat white vast te houden, maar het werkt. Zelf gebruik ik een kleine koffiedroger, maar een oven op vijftig graden kan ook.
Laat het poeder volledig afkoelen en bewaar het in een luchtdicht potje op een donkere plek. Binnen twee weken gebruiken is wel aan te raden, want daarna vervliegt de geur.
Alternatieven
Als je geen Flat white hebt, maar wel iets soortgelijks zoekt, kun je kijken naar een goede latte. Die is weliswaar iets groter en schuimiger, maar met een beetje aanpassing in melkverhouding kom je dicht in de buurt. Voeg iets minder melk toe en gebruik fijne microfoam voor de juiste structuur.
Ook cappuccino kan een alternatief zijn, vooral als je houdt van meer schuim en minder melk. De smaak is net iets anders, iets luchtiger, maar met een krachtige espresso-ondertoon. Wel is de balans tussen melk en koffie anders.
Wil je iets sterkers, dan kun je kiezen voor een cortado. Dat is espresso met een gelijke hoeveelheid warme melk, zonder schuim. De smaak komt dan nog dichter bij de koffie, wat sommige mensen prettiger vinden.
Een alternatief zonder koffie zou een cichorei-latte kunnen zijn, gemaakt van geroosterde cichoreiwortel. Dit heeft een vergelijkbare bitterheid als espresso, maar is cafeïnevrij. Voeg warme melk toe en je krijgt een drankje dat qua gevoel lijkt op een Flat white.
Flat white zelf is ook een alternatief voor zoetere koffiedranken met veel siroop of slagroom. In plaats van suiker of karamel kun je met een Flat white genieten van pure koffiesmaak, maar dan vriendelijk verpakt in melk. Het is een mooi uitgangspunt voor iedereen die bewuster met koffie wil omgaan.
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokWilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.
Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.
