Knoflookolie is een smaakmaker die je makkelijk zelf kunt maken en die een heel gerecht op een subtiele manier kan veranderen. De combinatie van olie en knoflook is niet alleen krachtig qua geur en smaak, maar ook veelzijdig in de keuken. Je kunt er vlees mee marineren, groenten in bakken of het als dressing gebruiken in koude gerechten.
Zelf knoflookolie maken heeft ook als voordeel dat je de intensiteit kunt bepalen. Gebruik je rauwe knoflook, dan krijg je een scherpere smaak. Rooster je de knoflook eerst, dan wordt het wat zachter en zoeter. De keuze van de olie speelt ook een rol. Extra vierge olijfolie geeft een uitgesproken karakter, terwijl zonnebloemolie neutraler blijft. Deze olie kan op voorraad gemaakt worden, maar moet dan wel goed bewaard worden.
Knoflookolie zelf maken kost weinig moeite en kan zelfs in kleine hoeveelheden voor één gerecht worden bereid. Het is een goede manier om restjes knoflook te gebruiken en geeft je een stevige basis voor allerlei bereidingen. Let wel op de veiligheid, want knoflook en olie samen kunnen bij verkeerde bewaring zorgen voor bacteriegroei. Daarom is kennis van bewaarmethoden onmisbaar.
Hoe gebruiken?
Knoflookolie kun je op veel manieren inzetten in de keuken. Een van de meest gebruikte toepassingen is om er vlees, vis of groenten in te bakken. Een klein scheutje in de pan geeft al een diepe smaak, zonder dat je losse knoflook hoeft te snijden. Bij gebakken aardappelen, roerbakgroenten of kipfilet werkt het uitstekend, vooral als je kiest voor een olie met geroosterde knoflook.
Je kunt knoflookolie ook rauw gebruiken, bijvoorbeeld als dressing over salades. Meng het met citroensap of azijn, een beetje mosterd, en je hebt een krachtige vinaigrette. In pastasalades of over geroosterde groenten is dit een klassieker. Ook over gegrilde courgette of aubergine geeft knoflookolie een diepe smaak zonder te overheersen.
In soepen en sauzen kun je het gebruiken om de basis mee aan te zetten. Door eerst een scheutje olie te verhitten en daarin ui of prei aan te fruiten, begin je het gerecht met een aroma dat blijft hangen. Denk aan tomatensoep, linzensoep of zelfs een eenvoudige groentesaus voor pasta.
Tot slot is het ook een heerlijke dip voor brood. Serveer het warm of op kamertemperatuur, eventueel met wat verse kruiden of chilivlokken erbij. Met een goed stuk brood en een beetje zeezout heb je dan al snel een voorgerecht waar niemand omheen kan.
Medicinale toepassingen
Knoflookolie wordt niet alleen in de keuken gebruikt, maar ook voor zijn mogelijke gezondheidsvoordelen. Knoflook bevat van nature allicine, een zwavelhoudende stof die bekendstaat om zijn antibacteriële werking. In olie komt een deel van deze stof mee, zeker als je rauwe knoflook gebruikt. Het wordt soms ingezet bij verkoudheid of lichte infecties.
Daarnaast wordt het traditioneel gebruikt om de bloeddruk te ondersteunen. Hoewel de concentratie in olie wat lager is dan in verse knoflook, gebruiken sommigen het regelmatig als mild supplement in hun voeding. Vooral in salades of als dressing werkt dit goed, omdat je de olie dan rauw gebruikt.
Sommige mensen gebruiken deze olie uitwendig. Een paar druppels worden soms toegepast bij oorpijn of huidproblemen, hoewel dit altijd voorzichtig moet gebeuren en nooit zonder overleg met een arts. De olie moet dan goed gefilterd zijn en mag absoluut geen stukjes bevatten.
Tot slot is er een oude gewoonte om de olie toe te voegen aan massageolie. Het zou de doorbloeding stimuleren en verlichting geven bij spierpijn. Dit is geen medisch bewezen werking, maar wordt in sommige culturen al generaties lang toegepast.
Knoflookolie bewaren
Zelfgemaakte knoflookolie kun je niet zomaar maanden laten staan. Door het vocht in knoflook bestaat er kans op bacteriegroei, met name Clostridium botulinum, wat gevaarlijk kan zijn. Daarom moet je bij het bewaren goed opletten. Gebruik altijd gesteriliseerde potten of flessen en zorg dat de olie volledig de knoflook bedekt.
Bewaar de olie liefst in de koelkast, zeker als je rauwe knoflook gebruikt hebt. Gebruik je geroosterde knoflook, dan is het risico kleiner, maar nog steeds aanwezig. Het beste is om kleine porties te maken en deze binnen enkele dagen op te gebruiken. Zo weet je zeker dat je veilig werkt en dat de smaak optimaal blijft.
Je kunt ook overwegen om de olie vacuüm te bewaren in kleine flesjes, zodat je telkens een portie opent. Zet er altijd een datum op, zodat je weet wanneer je het gemaakt hebt. Gooi de olie weg als je troebelheid ziet of als er een afwijkende geur ontstaat. Veiligheid gaat boven alles bij knoflookolie.
Invriezen
Knoflookolie invriezen is niet de eerste optie waar mensen aan denken, maar het kan prima. Gebruik een ijsblokjesvorm en giet daarin kleine hoeveelheden olie met knoflook. Na het invriezen kun je de blokjes in een zakje doen en naar behoefte gebruiken. Dit is handig voor wie niet elke week nieuwe olie wil maken.
Let wel op dat bevroren olie wat van structuur kan veranderen. Het wordt troebel en hardt uit, maar dat verdwijnt weer zodra het ontdooit. Gebruik deze ingevroren blokjes vooral in warme gerechten, zoals bij het opbakken van groenten of vlees, of in soepen. Voor salades is het minder geschikt.
Als je deze olie invriest, gebruik dan een olie die tegen kou kan, zoals zonnebloemolie of lichte olijfolie. Extra vierge olijfolie heeft de neiging vlokkerig te worden bij lage temperaturen, en dat is minder prettig bij ontdooien. Label elk zakje met de datum van invriezen en gebruik het binnen drie maanden.
Kun je knoflookolie verhitten?
Knoflookolie verhitten kan prima, maar er zijn wel een paar aandachtspunten. Als je olie gebruikt met rauwe knoflook erin, dan moet je oppassen voor verbranden. Knoflook verbrandt snel en wordt dan bitter. Het is beter om eerst de knoflook uit de olie te zeven of om op een laag vuur te werken.
De meeste oliën die je gebruikt hebben een rookpunt tussen de 160 en 210 graden Celsius. Extra vierge olijfolie heeft een lager rookpunt, dus gebruik die liever niet voor bakken op hoge temperatuur. Kies voor zonnebloemolie of milde olijfolie als je wilt bakken of braden.
Bij frituren moet je uitkijken. Knoflookolie is niet geschikt om langdurig op hoge temperatuur te verhitten. Gebruik in dat geval liever gewone olie en voeg op het laatst een beetje knoflookolie toe voor de smaak. Zo behoud je de aroma’s en vermijd je dat de olie bitter wordt.
Alternatieven
Als je geen knoflookolie hebt, zijn er genoeg manieren om toch een vergelijkbaar effect te krijgen in je gerechten. Een van de eenvoudigste is het gebruik van verse knoflook in combinatie met olie tijdens het bakken. Je snij de knoflook dan fijn of plet hem, en laat hem kort meebakken in de olie. Dit geeft een directe smaak, maar is wel iets pittiger.
Je kunt ook kiezen voor knoflookpoeder of knoflookgranulaat. Deze droge vorm van knoflook heeft minder vocht en is daardoor veiliger in combinatie met olie. Strooi een klein beetje in je pan of meng het met olie in een kommetje en gebruik dit als marinade of sausbasis.
Een ander alternatief is zwarte knoflook. Dit is gefermenteerde knoflook die een zachte, zoetige smaak heeft. In combinatie met olie krijg je een ander smaakprofiel, maar wel een diepe, umami-achtige toon. Deze past goed bij stoofgerechten of warme sauzen.
Heb je helemaal geen knoflook, dan kun je werken met verwante smaken. Bieslook of daslook geven een ui-achtige, knoflookachtige ondertoon en kunnen als verse kruiden gebruikt worden. Ook uienolie of sjalottenolie zijn alternatieven met een vergelijkbare aromatische basis.
Tot slot is knoflookolie zelf een uitstekend alternatief voor gerechten waarin je anders verse knoflook zou gebruiken. Zeker voor mensen die verse knoflook niet goed verdragen, maar toch de smaak willen behouden, biedt knoflookolie uitkomst. Het is milder, makkelijker te doseren en vaak beter verteerbaar.
Wilhelmus Hengstmengel
Auteur en kokWilhelmus Hengstmengel kent de keuken als zijn broekzak. Al meer dan vijftien jaar verdiept hij zich in alles wat met smaak te maken heeft. Niet alleen de grote lijnen, zoals verse groenten, rijpe vruchten of goed stuk vlees, maar juist ook de kleine dingen die vaak over het hoofd worden gezien. Kruiden. Specerijen. Noten en zaden. Die eenvoudige smaakmakers die, als je ze op het juiste moment gebruikt, een bord eten ineens tot leven kunnen wekken. Een handje geroosterde sesamzaadjes, een snufje gerookt paprikapoeder, of wat fijngemalen komijnzaad, dat soort details maken voor hem het verschil.
Wat hem drijft is zijn achtergrond als groenteboer. Daar heeft hij niet alleen geleerd om kwaliteit te herkennen, maar ook hoe je ingrediënten moet behandelen zodat ze niet alleen vandaag goed zijn, maar ook volgende week nog hun kracht behouden. Hij weet precies hoe je kruiden moet drogen zonder dat ze hun geur verliezen, of hoe je noten en zaden bewaart zodat ze knapperig blijven. Voor Wilhelmus is koken geen kwestie van dure spullen of ingewikkelde recepten, maar van aandacht, timing en het juiste gevoel voor smaak. En dat begint bij hoe je met je voorraadkast omgaat.
